Bebeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonları

Yeni doğan bebeklerde ve küçük çocuklarda kan yolu ile mikroplar doğrudan böbreğe ulaşabilir.

Belirtileri nelerdir?
Ateş, idrar yaparken acıma, idrar yaparken ağlama, sık idrara çıkma, idrar kaçırma, idrarın renk ve kokusunda değişiklik olması, bel ağrısı, yan ağrısı, karın ağrısı, kusma, iştahsızlık, kilo alamama belirtilerdendir. Mikrop vücuda ya idrar yapılan yerden ya da kan yolu ile bulaşır. Mikrop idrar torbasına, idrar yollarına ve böbreğe ilerleyebilir. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu nasıl gelişir?
İdrar yolu enfeksiyonları idrar yollarına mikrobun girmesi ile oluşur

Nedenleri nelerdir?
En sık görülme nedeni dışkıda bulunan E.coli adlı mikrobun idrar yollarına bulaşmasıdır. Hijyen kurallarına dikkat edilmemesi, genital bölgenin kirliliği, bez kullanımı, dışkılı bezlerin hemen değiştirilmemesi, ishal, pişik gibi durumlarda mikropların idrar yollarına girişi kolaylaşır.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların yarısının idrar yollarında gelişimsel bozukluklar olduğu bilinmektedir. Kaçak (vezikoüreteral reflü), idrar yollarında tıkanıklık, kız çocuklarda genital bölgede yapışıklık olması gibi durumlar açısından bu çocuklar mutlaka araştırılmalıdır. Ayrıca kabızlık, parazit hastalıkları, işeme bozukluğu (idrar yaptıktan sonra idrar torbasının tam boşalmaması) da idrar yolu enfeksiyonuna zemin hazırlayan durumlardır.

İdrar tahlili ve idrar kültürü ile idrar yolu enfeksiyonu tanısı konur.

İdrar yolu enfeksiyonu tehlikeli midir?
İdrar yolu enfeksiyonu geç ya da yetersiz tedavi edilirse, tekrarlarsa, idrar yollarında anormallik varsa, böbrek iltihabı yaratırsa çok tehlikelidir. Böbrekte hasar (leke) bırakan iltihap, ileri yaşlarda yüksek tansiyon hastalığına (hipertansiyon), böbrek yetersizliğine (ürede yükselme), büyüme geriliğine, kansızlığa, gebelikte albuminüri ve gebelik zehirlenmesine neden olabilir.

Nasıl tedavi edilir?
Hekimin önerileri doğrultusunda uygun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Tedavi 10 gün sürdürülmelidir. Antibiyotik şurup serin yerde ya da buzdolabında saklanmalıdır. İlaç kavanozu kullanmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır. Ölçekli kaşıkların kullanılması ile doğru dozun verildiğine emin olunmalıdır. Bazen çocuğun durumuna göre iğne tedavisi gerekli olur.

Bu tedavi çocuğun durumuna göre evde ya da hastanede uygulanır. İlaca başlandıktan sonra çocuk kendini daha iyi hissetmeye başlasa bile antibiyotik tedavisi hekimin önerdiği süre boyunca kullanılmalıdır. İdrar miktarını artırmak için bol su içilmesi önerilmelidir. İdrar ya da kaka yaptıktan sonra genital bölge bol su ile yıkanarak temizlenmelidir.

Enfeksiyondan korumak için neler yapılmalı?
Temizlik kurallarına dikkat edilmeli, Kabızlık önlenmeli, varsa tedavi edilmeli, Bezler sık aralıklarla değiştirilmeli ya da olabildiğince bez kullanımından kaçınılmalı, Genital bölge kız çocuklarda önden arkaya doğru silinerek temizlenmeli, erkek çocuklarda penisin etrafı cilt kıvrımlarının etrafında dışkı kalmadığına emin olunarak temizlik yapılmalıdır. Temizlik sırasında bol su ile yıkamak yeterlidir.

Özel temizlik maddeleri kullanmaya gerek yoktur. Temizlik mendilleri tercih edilmemelidir. Banyo sırasında genital bölge bol su ile yıkanmalıdır. Yıkama sırasında banyo köpükleri, genital bölge için şampuan kullanılmamalıdır. Bunlar genital bölge pH sını (asit yapısını) değiştirerek hastalık etkeni mikropların üremesini kolaylaştırabilirler. Banyo süresi 15 dakikanın üzerinde tutulmamalıdır. Pamuklu çamaşır kullanılmalıdır. Her gün temiz çamaşır giyilmelidir. Çocuk idrar tutmamalıdır. 3-4 saatte bir tuvalete giderek idrar torbasını tam olarak boşaltmalıdır.

Anne sütünün rolü nedir?
Anne sütündeki koruyucu maddeler hem mikropların idrar yoluna yapışmasına engel olurlar, hem de mikropların öldürülmesine yardımcı olurlar. Anne sütü ile beslenme özellikle yeni doğan bebeklerin idrar yolu enfeksiyonlarında anlamlı derecede azaltıcı etki sağlar. 0-6 ay arası idrar yolu enfeksiyonu tanısı ile hastaneye yatırılan çocuklar anne sütü alım durumları açısından karşılaştırıldığında, anne sütü almayanlarda idrar yolu enfeksiyonu oluşmasının anne sütü alanlara göre beş kat daha fazla olduğu gösterilmiştir.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren 2,5 yaş ile altı yaş arasındaki çocuklar da tek başına anne sütü alım süreleri açısından benzer yaşlardaki sağlıklı çocuklarla karşılaştırıldığında idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların daha kısa süre anne sütü aldıkları belirlenmiştir. Anne sütünün ilk altı ayda böbrek enfeksiyonlarından koruyucu etkisinin yanında uzun süreli etkilerinin de olduğu düşünülmektedir.

Prematüre bebekler için daha önemli
Anne sütü barsak florası üzerine olumlu etki yapar, patojen bakterilerin konak dokularına yerleşmesine karşı koruyucu etkileri vardır. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonlarında en sık etken olan E.coli isimli bakterinin virulansını azaltır. 2009 yılında yayınlanan bir araştırmada da prematüre doğan bebeklerde anne sütü almamanın idrar yolu enfeksiyonu açısından risk faktörü olduğu bildirilmiştir.

Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları,
Çocuk Nefrolojisi Uzmanı