Bireysel konuşmanın tıpkısı yapay olarak üretilebilir mi

Birincisi, yakın ya da uzak dinleme ve kayıt ile. İkinci tür üretim olanaklı ise, iki türün karıldığı üçüncü bir yoldan da söz edilebilir.

Konuşmaya çevrilmek için yazılmış bir metin bir aletle bireysel söyleyiş özellikleri işlenerek gerçekmiş gibi okunabilir mi?
1. Bireysel sözlü metinler izinsiz olarak iki yolla elde edilebilir. İkincisi ise, başkasının yazdığı bir konuşma metninin, bir alet kullanılarak, seçilen bireyin söyleyiş özellikleriyle okunması yoluyla

İkinci ve üçüncü işlemi ilgilendiren sesbilimsel gelişmeler şöyle olmuştur. 1880’lerde uluslararası sesel-yazım abecesi (IPA) yapılmış; 1939 yılına kadar, (Türkçedeki harfler gibi) anlam ayırıcı dile-özel en küçük sesel-birim olan “sesbirim”ler belirlenmiş; 1951 yılına kadar da sesbirimleri oluşturan fiziksel / akustik alt-ayrımlar ortaya konmuştur. 1967-68 öğretim yılında İngiltere-Newcastle upon Tyne Üniversitesinde bize, üretilmiş olan yapay bir konuşmanın bir kopyası dinletilmişti. “Parameters of Artificial Talker” (yapay konuşucu değişkenleri) üzerine kısa bir açıklamadan sonra dinlediğimiz o metin, bir aletle yazıdan konuşmaya dönüştürülmüş olan “The Sun and the Wind” (Güneş ile Rüzgâr) masalı idi.1
2. O yapay konuşma ‘sesletim ve ezgi’ ayrımları bakımından kimi inceliklerden yoksundu ama, içerik anlaşılıyordu. Demek ki, yapay konuşma üretiminde önemli bir başarı elde edilmişti. Aradan geçen 45 yılda o yolda çok ilerleme sağlandığı, artık yazılı bir konuşma parçasını bireysel özelliklerle okuyan aletlerin ya da programların üretildiği söylenebilir. Nasıl bütün renkleriyle doğal görüntü çekilebiliyorsa, artık, bireysel sesletim ayrımları bir aletle belirlenip, seçilen yazılı bir metin bireysel bir konuşmanın tıpkısına dönüştürülebilir.
Kısacası, bir kimsenin bir konuşması alınarak bir aletle sesletim, tını, ezgileme gibi söyleyiş ayrımları belirlendikten sonra onlar yazılı olarak başkasınca üretilmiş bir konuşma metnine bindirilebilir. Öyle ezgisel bir yayılımla, bir metin seçilen bireye kolayca özgülenebilir. Ben söyleyişle ilgili olarak Sesbilim üzerinde uzun süre çalıştım, ancak bu konuyu ilgilendiren Akustik Sesbilimle 1970’lerden sonra hiç ilgilenmedim. Boğaziçi, Ortadoğu Teknik, Hacettepe üniversiteleri ve Güvenlik akademilerinin ilgili bölümlerinde çalışan araştırmacılardan öyle gelişmeleri yakından izleyenler vardır. Ulusal Dilbilim Kurultaylarına (1987-) aletli ölçüm içeren bildiriler sunulmuştur.
3. Son zamanlarda bireysel iletişim özgürlüğüne aykırı türlü ortam dinlemeleri, ya da başka yollarla elde edilen sözlü-belgeler kitle iletişim araçlarında yayımlanıyor. Öyle kimi metinlerin dava dosyalarına birer suç kanıtı olarak girdiği belirtiliyor. Ortada insan özgürlüğünü kısıtlama aracına dönüşmüş, birey dışında ama bireye-özel, yapay bir sözlü-metin-üretimi varsa, mahkemelere o konuda bilgi sunulabilmeli, O metinlerin gerçekten de söz konusu kişilere ait olup olmadığı yetkili kurum uzmanlarınca önceden belirlenebilmeli.
Eğer, herhangi dışsal bir metne bireysel söyleyiş özellikleri bir aletle yapay olarak yüklenebiliyorsa, öyle bir metin dinleme yapılmadan da elde edilebilir; gizli dinleme ile elde edilmiş gerçek bir metne, herhangi dışsal bir ek girilebilir. Çok ileri bir uzmanlıkla üretilen yapay-bireysel-konuşmalar, gerçeklerinden ayrılamayacak tıpkılığa ulaşmış olabilir.
Dıştan kurgulanmış öyle metinlerin ortam dinleme yoluyla elde edilmiş gerçek metinler gibi yorumlanması büyük haksızlıklara yol açar. Öyle belgelerin gerçekliği, onlara dayanarak verilmiş kararların doğruluğu, ya da yanlışlığı asla kanıtlanamaz. Yapay yollarla üretilen, ama izinli, izinsiz dinleme yoluyla elde edildiği ileri sürülen öyle dışsal sözlü-metinler birer suç kanıtı olmaktan çıkarılmalıdır.
CUMHURİYET BİLİM TEKNİK EKİ