DELI DANA (BSE)-GUNLUGU

203) http://www.faz.com

TERCÜME EDEN
Doc. Cuneyt Tas (kendisinin izni ile yayınlanmaktadır)
Metalurji ve Malzeme Muhendisligi Bolumu
Orta Dogu Teknik Universitesi
Ankara 06531
E-mail: tas@metu.edu.tr
Tel : (312) 210 5910
Fax : (312) 210 1330
Web : http://www.mete.metu.edu.tr/people/faculty/ctas.orig/index.html

---

“BASLAYISI”

* 1920: Hans-Georg Creutzfeldt, daha sonra kendi adi ile anilan, Creutzfeldt hastaliginin ilk vakasini kesfediyor.

* 1921: Hamburg lu norolog, Alfons Jakob, calismalari suresince daha sonralari Creutzfeldt-Jakob hastaligi olarak anilmaya baslayan bu yeni hastaliga ait 4 vaka ile daha karsilasiyor.

“70 ler”

* 1970: Bilim insanlari, ilk kez, hipofizlerden elde edilen buyume hormonlarini buyume bozukluklarindan (prion hastaliklarinin olasi nakli) sikayetci olan cocuklarda deniyorlar.

* 1976: Daniel Carlton Gajdusek, Creutzfeldt-Jakob hastaliginin “insanlardan hayvanlara gecebilecegini” ispatlayarak, Nobel (tip) odulunu kazaniyor.

“80 ler”

* 1981: Maliyetlerinde indirim saglamak amaciyla, Ingiliz hayvan besleme sanayisi hayvan yemeginin (“animal meal”) islenmesi ve uretimine yonelik o ana dek yururlukte olan prosedurlerin daha da basitlestirilmesine karar veriyor.

* 22 Aralik 1984: Veteriner David Bee den, Sussex (Ingiltere) yoresinde bulunan Stent ciftligindeki “133” numarali inegi incelemesi isteniyor. A. DELİ DANA (BSE)-GÜNLÜĞÜ: SKANDAL VE TARİHÇESİ

Derleyenler: Hans Peter Troetscher and Robert Mudge
(http://userpage.fu-berlin.de/~dittbern/BSE/BSE_Chronik.html)
Yazinin Yayin tarihi: 2 Aralik 2000
Yayinlandigi yer: Frankfurter Allgemeine Zeitung (English Edition, No. Dr
7 ay sonra, bu inege “spongiform encephalopathy” teshisi konuluyor.

“1985”

* 11 Subat 1985: “133” numarali inek Sussex te oluyor. Ciftlikteki diger inekler de BSE ye ozgu semptomlar gosteriyorlar. Donemin Britanya tarim bakani (Michael Jopling), 20 ay sureyle, surulerin acil telef edilmesi kararini erteliyor.

* Nisan 1985: Kent (Ingiltere) bolgesinde birden fazla BSE vakasi tespit ediliyor.

* 1985: Buyume hormonlari ile tedavi edilen Ingiliz (cocuk) Allison Ley ve 3 Amerika li cocuk Creutzfeldt-Jakob hastaligindan oluyorlar.

“1986”

* 1986: Ingiliz bilim insanlari, koordinasyon bozuklugu gibi semptomlar sergileyen buyukbas hayvan surulerinin yeni bir hastalik sergilediginin farkina variyorlar. Bu hastalik, “bovine spongiform encephalopathy” (BSE) olarak isimlendiriliyor.

* Kasim 1986: Ingiltere “ilk” resmi BSE vakasini acikliyor. (Bundan ancak 10 yil sonra, Mart 1996 da, Ingiliz hukumeti BSE nin potansiyel olarak insanlar icin de tehlikeli olabilecegini kabul edecektir.)

* 1986: Leeds Universitesi mikrobiyolog larindan Profesor Richard Lacey, halkin BSE tehlikesi konusunda bilgilendirilmesini istiyor. Kendisi ile 10 yil sonra yapilan bir roportajda “Hukumet benim cilgin oldugumu soyledi. Basbakan Margaret Thatcher herseyi biliyordu, fakat durdu, yaniltti ve yalan soyledi” diyecektir.

“1987”

* 1987: Ingiltere de dort buyukbas hayvan surusune BSE teshisi konuldu. Merkezi Veterinerlik Ofisi, Ingiliz tarim bakanligini (MAFF) bu konuda bilgilendiriyor.

* 1987: Ingiliz mikrobiyolog Dr. Stephen Dealler, BSE-bulasmis buyukbas hayvan etinden kaynaklanan tehlikeler konusunda bir makale yayinliyor. Kisa bir sure sonra, kendisinin devlet kaynakli arastirma fonlarindan para almasi durduruluyor-hic bir aciklama verilmeden.

* Kasim 1987: Bir deneyde, Ingiliz bilim insanlari, BSE yi farelere bulastirmayi basariyorlar. BSE nin bir turden digerine gecirilmesi ve yayilmasi, bundan boyle dislanamayacaktir.

* Aralik 1987: Ingiltere de genis kullanim alani olan, et ve kemik yemegi nden uretilen yapay hayvan “yeminin” (meat & bone meal: MBM) BSE yi tetikledigi bilimsel raporlar ile aciklaniyor.

* 1987: Isvec, MBM iceren yemlerin buyukbas hayvanlara verilmesini yasakliyor.

“1988”

* Mayis 1988: Ingiliz hukumeti, zooloji profesoru Richard Southward tarafindan basi cekilen bir uzman grubunu BSE nin insanlar uzerindeki etki ve sonuclarini irdelemesi icin gorevlendiriyor. “Southward Raporu” Subat 1989 da yayinlaniyor.

* Temmuz 1988: MAFF-destekli bir calisma, kucuk- (koyun-kuzu) ve buyuk-bas hayvan sakatat ve kalintilarindan uretilen yuksek proteinli hayvan yemeginin (animal meal), BSE nin “yegane olasi nedeni” oldugu sonucuna variyor. Bu tur “cannibalism” (kendi turunden hayvan yiyen hayvan veya insan yiyen insan) yasaklaniyor.

* Agustos 1988: Ingiliz tarim bakani, John MacGregor, sadece akut BSE semptomlari (dengesizlik ve kramp lar gibi) sergileyen ineklerin telef edilmesi kararini veriyor. Diger BSE-bulasmis veya bulasabilecek hayvanlardan elde edilen etlerin satisi suruyor. Bu zaman diliminde BSE test yontemleri henuz yoktur.

* Ekim 1988: BSE nin farelerden ineklere gecebilecegi de bilimsel olarak ispatlaniyor, boylece BSE nin bir turden digerine gecebilecegi de kanitlanmis halde iken, Southward Komisyonu, insanlarin BSE ye yakalanabileceginin olasi olmadigi gorusunde israr ediyor. Komisyon, koyunlarda gorulen Scrapie hastaligi (insanlar icin zararsiz olan) ile ilgili deneyimlere atifta bulunuyor. Mamafih, komisyon, Subat 1989 da yayinladigi raporunda “eger bizim insanlara tasinabilirlik konusundaki gorus ve degerlendirmelerimiz dogru degil ise, bunun sonuclari had safhada vahim olabilecektir” noktasina geriliyor. 1999 un sonuna dek, 55 kisinin de kendi hayatlarini yitirerek bulacaklari gibi, bu komisyonun degerlendirmeleri “yanlisti.”

* 1988: Amerika Birlesik Devletleri, Ingiltere den buyukbas hayvan ithalatini yasakliyor.

“1989”

* Ocak 1989: Irlanda, ilk BSE vakasini acikliyor.

* Subat 1989: Southward raporu, insanlar icin BSE riskinin cok kucuk oldugunu soyluyor. Fakat her nasilsa, ayni rapor, insanlarin hayvan ic organlari iceren bebek mamalarini satin almayi durdurmalarini tavsiye ediyor. Margaret Thatcher hukumetinin bu konudaki resmi aciklamalari tehlikeleri gozardi etmeye ve dahi “korkulacak hic bir sey yok” mesajlarini halka vermeye (ki bu tutum takipcisi John Major tarafindan da benimseniyor) devam ediyor. Dramatik bir yanlis-karar.

* Temmuz 1989: EC (European Community), 18 Temmuz 1988 den once dogmus Ingiliz ineklerin ve BSE-supheli ineklerden dogmus buzagilarin ihrac edilmesini yasakliyor.

* 1989: Ingiliz hukumeti tum supheli ineklerin kitle halinde telef edilmesine karar veriyor. BSE tanisi konulan her inek icin, besiciye hayvanin orijinal degerinin sadece yuzde 50 si tutarinda bir odeme yapiliyor. Bir baska olumcul yanlis-karar: bunun sonucunda da BSE li ineklerden gelen etler tuketiciye ulasmaya devam ediyor. Bir yil sonra, hukumet yuzde yuzunu odemeye karar veriyor.

* Kasim 1989: Ingiliz noropatolog Dr. Robert Perry tarafindan BSE nin insanlara bulasabilecegi kesfediliyor. Ingiliz tarim bakani John Gummer, yurtdisindan gelen baskiya gonulsuzce boyun egerek, buyukbas hayvanlara ait ic organlarin ihrac edilmesini yasakliyor. Ingiliz buyukbas hayvan etinin guvenli oldugunu kanitlamak icin de, kizinin, TV de, icinde beyin bulunan bir hamburger yemesine izin veriyor.

* 1989 un sonuna dek, 480 binin uzerinde BSE-supheli inek kesiliyor ve sosis ve diger et urunlerine donusturuluyor.

“1990”

* 3 Subat 1990: Bilim insanlari BSE nin bir inekten digerine aktarilabilecegini basarili bir bicimde kanitliyorlar. Beyin dokusunun bir inegin beynine enjeksiyonundan sonra, hayvanin kaninda BSE gozlemlenebiliyor.

* 6 Mart 1990: Bir Avrupa Birligi (EU) kararnamesi “tum BSE vakalarinin bildirilebilir” oldugunu soyluyor.

* 9 Nisan 1990: Avrupa Toplulugu (EC), BSE icerebilecegi dusunulen tum Ingiliz buyukbas hayvan eti urunlerinin ihracini yasakliyor.

* 24 Eylul 1990: Bir deneyde, BSE basarili bir bicimde bir domuza aktarilabiliyor. “Et ve kemik yemegi (MBM)” halen domuzlara, tavuklara, hindilere ve baliklara veriliyor.

* 1990: Jacques Delors altindaki Avrupa Komisyonu, Ingiliz buzagilarinin ihracini yasakliyor, fakat her nasilsa, bu yasaklama daha sonra kismen kaldiriliyor.

* 1990: Ingiltere de, her hafta, yaklasik 300 inek BSE ye yakalaniyor. Bilim insanlari hastaligin agiz yoluyla (orally) farelere gecebildigini kanitliyorlar.

* 2 Kasim 1990: Isvicre ilk BSE vakasini rapor ediyor. Bu, Avrupa kitasinda baska bir ulkeden ithal edilmemis bir hayvanda gorulen ilk BSE vakasi oluyor. Uzmanlar, zengin proteinli prion lar iceren hayvan yemeklerinin bu hastaligin nedeni olabilecegini soyluyorlar.

* Aralik 1990: Avrupa Komisyonu, buyukbas hayvan, koyun ve keciler icin hayvan yemegi kullanimini yasakliyor.

“1991”

* Subat 1991: Fransa, ilk BSE vakasini acikliyor.

* Mart 1991: 1990 da konulan hayvan yemegi yasagindan sonra dogmus olan bir inege BSE tanisi konuluyor.

* 1991: Medya raporlari, Edesheim da bir dukkanda yardimci olarak calisan Hildegard Onnen in Almanya nin ilk BSE kurbani oldugu yonundeki olasiligi guclendiriyor. Raporlar, olen Hildegard in beyninde yapilan bir inceleme sonucunda Creutzfeldt-Jakob hastaliginin tespit edildigine dair iddialar getiriyor. Fakat, bu iddialar aciklik kazanmiyor.

“1992”

* 1992: Almanya, ilk BSE vakasini kesfettigini soyluyor. Bu inek, Ingiltere den ithal edilmis.

* 1992: Ingiliz mikrobiyolog Harash Nareng, bilinen semptomlari dahi henuz sergilemeyen buyukbas hayvanlarda BSE nin varligini sinayabilen bir BSE testi gelistiriyor. Cok gecmeden, aldigi arastirma paralari kesiliyor, ve 1994 te isini kaybediyor.

* 1992: BSE epidemigi Ingiltere de en ust duzeyine ulasiyor. Her ay, 2500 den fazla inek bu hastaliktan oluyor. 1992 yili toplami 37300 e variyor.

“1993”

* 1993: On deneyler gosteriyor ki, BSE hastaligi, aralarinda domuzlarin, kecilerin, koyunlarin, kedilerin, kopeklerin de bulundugu 19 ayri tur hayvana aktarilabiliyor, bulasabiliyor.

* Mart 1993: Ingiltere de BSE vakalarinin sayisi dusuyor. Hukumet “Ingiliz eti kesinlikle guvenlidir” soylemini surduruyor. Iki yil sonra, bu hastaligin insanlarda gorulen formu olan “variant Creutzfeldt-Jakob (vCJd)” hastaligi patlak verecek.

* 1993: Alman veteriner Dr. Margit Herbst ve meslektasi Dr. Kari Koester-Loesche, Schleswig-Holstein eyaletinin, Bad Bramstedt kasabasindaki bir ciftlikte 21 adet BSE-supheli buyukbas hayvan buluyorlar. Dr. Herbst, ortaliga cikip, bu durumla ilgili kapsamli bir arastirma/inceleme yapilmasi cagrisinda bulunduktan sonra isini kaybediyor. Bir daha, bu vaka ile ilgili hic bir sey duyulmuyor.

* 1993: Avrupa Komisyonunun tarim mustesari, Rene Steichen, Alman Saglik Bakanligi na yazdigi bir mektupta “BSE olayi hakkinda yapilacak her turlu halka acik tartisma tehlikeli olabilecektir. Her yeni tartisma, EU genelindeki buyukbas hayvan eti tuketimi uzerinde vahim sonuclar dogurabilecektir” diyor.

“1994”

*1994: Ingiliz mikrobiyolog Stephen Dealler, BSE ve CJD hastaliklari hakkinda bilgi iceren bir web-sayfasi aciyor; http://www.airtime.co.uk/bse/welcome.htm

* 1994: Bilim insanlari, BSE nin agizdan besleme yolu ile buyukbas hayvanlara bulastirilabilecegini kanitliyorlar.

* 1994: Almanya da Hiristiyan Sosyal Birlik in saglik bakani Horst Seehofer, “insanlar uzerinde suregelen bu sorumsuz deneye bir son vermek uzere,” Ingiliz buyukbas hayvan etinin ithalatina yasaklama getirilmesini istiyor. Fakat diger EU bakanlari bu yasaklama kararina uymuyor.

* 27 Haziran 1994: EU, gevis getiren hayvanlar icin, diger memeli hayvanlarin her turlu dokusundan uretilen yemeklerin kullanimini yasakliyor.

* 1994: Almanya da, Rhineland-Palatinate eyaletinin cevre bakani, sosyal demokrat Klaudia Martini, Ingiltere den et ithalatinin acilen durdurulmasi cagrisinda bulunuyor. Diger bir kac Alman eyaleti parlamentolarindan, Ingiltere den ithal edilmis canli ineklerin kesiminin yasaklanmasi icin bir yasa cikariyorlar. Fakat, Seehofer bu karari iptal ediyor.

“1995”

* Mayis 1995: 19 yasindaki Stephen Churchill, “vCJD” den oluyor ve boylece, BSE nin Ingiltere deki ilk kurbani oluyor. Annesi Dorothy Churchill, bu vakanin ortulmesine karsi savasimini baslatiyor. Creutzfeldt-Jakob hastaliginin klasik turu, 55 ve daha yukari yastaki insanlarda seyrek olarak gorulmektedir.

* 1995: BSE yuzunden bu yil icinde iki olum daha rapor ediliyor. Edinburgh, Iskocya daki CJD Enstitu su patologu, James Ironside, olenlerin beyinlerinde yaptigi inceleme sonucunda, klasik Creutzfeldt-Jakob hastaligindakinden tumuyle farkli olarak, bunlarda olagan-disi bir sungerimsi curumenin gozlendigini bildiriyor ve beynin tum noron larini tahrip eden bu yeni turu “variant CJD” olarak isimlendiriyor.

* 1995: Alman saglik bakani Horst Seehofer, Ingiltere den ithal edilmis olan 5000 inegin telef edilmesini istiyor. Eyaletler bu isteme, “boyle bir uygulamaya gidilmesinde herhangi bir yasal dayanak bulunmadigi” gerekcesi ile karsi cikiyorlar. Bir grup uzmanin uyarilarina ragmen, Hiristiyan Demokrat Birligi ne mensup Alman tarim bakani, Jochen Borchert, Ingiliz etine uygulanacak ithal kisitlamasinin uygulanmasini geciktiriyor. Ingiliz saglik bakani, Stephen Dorrell, “buyukbas hayvan eti guvenlidir” kampanyasini baslatiyor ve uzmanlar tarafindan derlenmis kritik bir raporun yayinlanmasini 7 ay geciktiriyor.

* Kasim 1995: Ingiliz tarim bakanligi yetkilileri, Spongiform Encephalopathy Danisma Komitesi (SEAC) ne, BSE-riski tasiyan sinir dokusu ve ic organlar gibi maddelerin hayvan yemegi yapiminda kullanimina getirilen 1988 tarihli yasaklamaya siki sikiya uyulmadigini bildiriyor. Komite yetkilileri ise bunun, yasaklamanin konulmasindan 6 yil sonra dahi, hala, BSE-supheli et urunlerinin insanlarin beslenme zincirine girebilir oldugu anlamina geldigini soyluyor. Danisma komitesinin baskani “dehset icinde kaldigini” soyluyor.

“1996”

* Mart 1996: Ingiltere de 8 genc insanin vCJD ye yakalanmis oldugu soyleniyor. Danisma komitesi, hastaliginin en olasi nedeninin, prion-bulasik buyukbas hayvan eti tuketimi oldugunu soyluyor ve hukumeti ciddi bicimde uyariyor.

* 15 Mart 1996: Ingiltere basbakani John Major, bir kac yil boyunca yalan soylemesinin ardindan, ilk kez olarak, halkin onunde, BSE ile vCJD den muzdarip insanlar arasinda bir ilinti oldugunu itiraf ediyor. EU dan mali destek talep ediyor. Bu noktaya dek Ingiltere de vCJD den en az 10 kisi olmus bulunuyor.

* 27 Mart 1996: Tuketicileri korumak icin, Avrupa Komisyonu, Ingiltere kokenli buyukbas hayvan, buyukbas hayvan eti ve de hayvan yemegi icin, tum dunya bazinda, ihrac yasagi getiriyor.

* Nisan 1996: EU, Ingiltere nin 30 aydan daha yasli olan tum ineklerini (yaklasik 4 milyon hayvan) telef etmesini emrediyor.

* 21 Haziran 1996: Floransa (Italya) daki EU zirvesinde, devlet ve hukumet baskanlari, ihrac yasaginin kismen kaldirilmasina karar veriyorlar.

* 18 Temmuz 1996: Cikarilan bir EU memorandumu “hayvan yemegi yapiminda kullanilacak her turden hayvan artiklarinin, tum prion lari (BSE virusleri) oldurebilmek icin, 133 C de 20 dakika sure ile 3 bar basinc altinda pisirilmesini” tarif ediyor.

* 27 Kasim 1996: Epidemiyologlar, yeni vCJD vakalarinin (infections) sayisinin yilda bir kac yuzu bulacagini tahmin ediyor ve tepe noktasina 2003 yilinda ulasilacagini soyluyorlar.

* 1996: Alman tarim bakani, Jochen Borchert “Alman eti (buyukbas hayvan) guvenlidir” diyor. Bu tumcenin yanlis oldugu 3 yil sonra kanitlaniyor. Almanya, BSE den muaf degildir. Mikrobiyolog, Profesor Richard Lacey, BSE sonucunda, 2010 yilina dek, dunyada 500,000 vCJD kurbani olabilecegini soyluyor.

“1997”

* 1997: 3 Isvicre li bilimci, Prionics plc sirketini kuruyor. Bu sirket, BSE nin ilk semptomlarinin gorulmesinden dahi once guvenilir bicimde hastaligi teshis edebilen hizli bir BSE test prosedurunu pazarliyor.

* Ocak 1997: Alman hukumeti, Ingiltere, Kuzey Irlanda ve Isvicre den ithal edilmis tum buyukbas hayvanlarin acilen telef edilmesini ongoren bir kararname cikariyor.

* 18 Subat 1997: BSE yi arastiran bir komite, Avrupa Komisyonunu, EU Bakanlar Konseyi ni ve Ingiltere yi, BSE krizini ciddi bicimde yanlis ele almis olmak ile sucluyor. Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu nu guvensizlik oyu vermek ile tehdit ediyor.

* Mart 1997: Alman tarim bakanligi, BSE den korunma konusunda ikinci bir kararname cikariyor.

* 3 Temmuz 1997: EU komisyonu, 1600 ton buyukbas hayvan etinin Ingiltere den yasadisi yollar ile ihrac edilmis oldugunu kesfediyor.

* 1997: Newbury (Ingiltere) deki Veterinerlik Enstitu sunun bilimcileri, ilk kez olarak, Nature dergisinde, BSE nin insanlara bulasabilecegini yayinliyorlar.

* 1997: Isci partisinden Tony Blair genel secimleri kazaniyor ve Ingiltere deki BSE skandalinin derinlemesine incelenecegi sozunu veriyor.

* Agustos 1997: Hamburg lu bir tuccar, Ingiltere kokenli, bir parti buyukbas hayvan eti ithal ediyor. Polisin mudahalesinden cok once, etin buyuk kismi sosis yapiminda kullanilmis ve Almanya genelinde satilmis bulunuyor.

* Eylul 1997: Ingiliz bilimciler vCJD hastaliginin “insan BSE” si oldugunu teyid ediyorlar. BSE hastaliginin 2002 den sonra ortadan kalkacagi yolundaki iddia, bu hastaligin kalitimsal olmasinin kesfedilmesi ile curutulmus oluyor.

* Ekim 1997: Belcika, ilk BSE vakasini rapor ediyor.

* Aralik 1997: Amerikali norolog Stanley B. Prusiner, yeni bir patojen olan prion lari kesfettigi icin, Nobel (tip) odulunu kazaniyor. Virus veya bakteri olmak yerine, prion larin, oldukca karmasik protein yapilari oldugu ortaya cikiyor. Bunlarin, BSE ve CJD den sorumlu olduklari dusunuluyor.

“1998”

* 1998: Bir doktor ve bir BSE komisyonunun eski baskani olan David Tyrell e, BSE nin patlamasindan itibaren yemek yeme aliskanliklarinda bir degisiklik yapip yapmadigi soruluyor. Yaniti: “Aslinda simdilerde daha cok dana eti yiyorum, zira bunlar simdi daha ucuz.”

* Mart 1998: Lord Nicholas Phillips tarafindan basi cekilen bagimsiz bir BSE komisyonu kuruldu. Arastirmalar iki yil surecek.

* 23 Nisan 1998: EU, BSE icin hizli test yontemlerini uygulamaya aliyor.

* 25 Kasim 1998: EU komisyonu buyukbas hayvan eti uzerindeki ihrac yasagini iptal ediyor, fakat uzmanlar bu asamada bunun icin butun gerekli kosullarin saglanip saglanmadigi konusundaki son sozlerini soylemediler.

* 1998: Leicestershire in Queniborough kentinde 3 kisi vCJD den oluyor. vCJD ilintili olumlerin toplami boylece 37 ye ulasiyor.

“1999”

* 23 Haziran 1999: EU, Ingiltere den buyukbas hayvan eti ihracatinin yeniden 1 Agustos 1999 dan itibaren baslamasi icin izin veriyor.

* Agustos 1999: Amerika Birlesik Devletleri, 1980 ile 1997 tarihleri arasinda Ingiltere de 6 aydan fazla yasamis insanlardan kan bagisi yapilmasini yasakliyor.

* 29 Ekim 1999: Eksperlerden olusan bir EU komisyonu, Ingiliz etleri hakkindaki Alman ve Fransiz kaygilarinin yersiz oldugunu acikliyor. Ingiltere, kendisinden yapilacak ithalat uzerindeki yasagin tumuyle kaldirilmasina hazirlaniyor.

* Kasim 1999: Mainz daki Alman bilimciler, ilk kez, yasayan bir inekte BSE ve yasayan bir insanda vCJD hastaliginin varligini kanitlamayi basariyorlar.

“2000”

* Subat 2000: Danimarka, ithal edilmemis bir inekte, ilk BSE vakasini kesfediyor.

* 5 Haziran 2000: EU, hizli test yontemlerinin 1 Ocak 2001 den itibaren zorunlu tutulacagini acikliyor. Nokta denetimleri (spot checks) yalnizca ciftliklerde olen veya davranis bozukluklari sergileyen hayvanlar icin zorunlu oluyor.

* Agustos 2000: Fransa da (Haziran 2000 den bu yana inekler uzerinde kitle halinde testler yapiliyor) yayinlanan raporlar BSE vakalarinin arttigini gosteriyor.

* 1 Eylul 2000: Buyukbas hayvan etlerinin etiketlenmesi hakkinda bir EU kararnamesi cikariliyor. Tuketiciler, bu andan itibaren hayvanin nerede kesildigini ve islendigini etiketten gorebilecekler, fakat hayvanin nerede dogmus ve yetistirilmis oldugunu bilemeyecekler. Buna ek olarak, bu etiketleme kararnamesi sosis gibi urunlere uygulanmayacak. Tuketiciyi koruma gruplari, bu kararnameyi gulunc olarak niteliyorlar.

* Eylul 2000: Doktorlar, bebeklerin henuz ana rahminde iken vCJD kapabilme tehlikesi konusunda uyarilar yapiyorlar.

* 15 Eylul 2000: BSE ve vCJD nin kan ve kan urunleri araciligiyla da bulasabildigi teyid ediliyor.

* 22 Ekim 2000: Munih li sosyolog Kerstin Dressel tarafindan yapilan bir calisma, Ingiliz hukumetlerinin yillar boyu, sistemli olarak, BSE arastirmalarini engelledigini ve sansurledigini ortaya cikariyor. Suddeutsche Zeitung isimli Alman gazetesi ile yaptigi bir roportajda, Dressel; “Hukumetler, bilimsel komiteleri siklikla, kendi politik tercihlerini, sanki bilimsel gerceklere dayanir olma havasina burundurmek icin kullandilar” diyor.

* 23 Ekim 2000: Alman et pazarlama ajansi (CMA), Alman buyuk ve kucukbas hayvan eti urunlerinin Berlin metrosunun duvarlarindaki buyuk ilan panolarinda reklamini yapmayi surduruyor: “Ciftlikten tezgaha kadar kalite kontrolu” gibi sloganlar ile. Fakat, her nasilsa, CMA tarafindan onaylanmis bir muhur veya etiket dahi etin BSE icin test edildiginin garantisi degil.

* 26 Ekim 2000: Lord Phillips altinda surdurulen BSE arastirmasinin raporu ortaya cikiyor ve Internet te yayinlaniyor. 16 ciltlik rapor, BSE krizinin John Major ve Margaret Thatcher in muhafazakar hukumetleri tarafindan ele alinisina dair ciddi bir elestiri iceriyor. Rapor, yetkili ve ilgililerin, siklikla, kriz sirasinda politika ve cozumlerin kurulmasi ve yerlestirilmesinin dusunulmesinde dahi gerekli aktif guc ve enerjiye sahip olmadiklarina, bu durumun da, alinan onlemlerin verimliligini ve etkinligini dusurdugune isaret ediyor.

* 28 Ekim 2000: BSE raporu siddetle elestiriliyor; siradan, kusurlu ve hatta isin ustunu ortme konusunda bir girisim oldugu konusuluyor. Amerikan, “Deli-Dana Web Sayfasi” soruyor: “27 milyon sterline (38.8 milyon USD) malolan bir incelemeden sonra kim yazabilir ki; Agustos 1988 de yururluge girmis olan telef ve geri-odeme politikasindan sonra, BSE-bulasmis hayvanlardan gelmis tek bir doku parcasi dahi insan besinine girmemeliydi? “

* 31 Ekim 2000: Ingiliz Besin Guvenligi Ajansi, Avrupa Komisyonuna, tum hayvanlar icin, hayvan ve kemik yemegi (animal & bone meal) kullaniminin yasaklanmasi icin karar alinmasi cagrisinda bulunuyor. Bu, “hayvan cannibalizm”i uzerindeki yasaklamanin, BSE nin daha fazla yayilmasini onleyecegi dusunuluyor. Bu basvuru, 10 yil gecikmis halde. Almanya da, hayvan artiklari iceren hayvan yemeklerinin yasaklanmasi ise, bir EU kararnamesi uzerine, 1994 te yururluge girmisti.

* Ekim 2000: vCJD nin yalnizca genc insanlar icin tehlike olusturacagi yonundeki teori, Ingiltere, North Yorkshire da 74 yasinda bir adamin olmesiyle curutulmus oldu. Ekim ayinin sonuna dek Ingiltere de bu hastaliktan olenlerin toplami 84 e ulasmis oluyor.

* Kasim 2000: Blair hukumeti, gecmis 10 yilda tuketilen buyukbas hayvan eti urunleri yuzunden, bu hastaliktan olecek olanlarin sayisinin 136 bin civarinda olabilecegini tahmin ediyor.

* 14 Kasim 2000: Fransa Basbakani Lionel Jospin, hayvan eti ve kemik yemeginden yapilan hayvan yemeklerinin tumunun yasaklanmasini istiyor. Et satilan banko ve tezgahlardan kemikli steak ler kaldiril?yor.

* 15 Kasim 2000: Alman tarim bakanligi “hayvan yemeklerinin” (animal meal) halihazirda domuz, tavuk, hindi ve baliklara verilebilecegini soyluyor. Bakanlik, hayvan yemeginin gevis getirmeyen hayvanlara verilmesinin mikrobiyolojik ve hijyenik acidan guvenli oldugunu acikliyor.

* Kasim 2000: Sosyal Demokrat, Alman tarim bakani, Karl-Heinz Funke “Alman etleri guvenlidir” diyor.

* 17 Kasim 2000: Fransiz vCJD kurbanlarinin akraba ve yakinlari, Fransa ve Ingiltere hukumetleri ile birlikte Avrupa Komisyonu nu, “besin zehirlenmesi” ile mahkemeye variyorlar. Bunlarin avukatlari, bu konuda otorite sahibi olanlarin, BSE nin ortaya cikmasini takip eden 10 yil icinde (1986-1996) hastalikla savasmak icin hic bir sey yapmadiklari suclamasini getiriyor.

* 22 Kasim 2000: EU tarim bakanlari, deli dana hastaligi icin uygulanacak test yontemlerinin 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren riskli olabilecek tum buyukbas hayvanlara genisletilmesi noktasinda anlasiyorlar. Temmuz 2001 den itibaren ise, bu testlerin 30 aydan daha yasli ve “saglikli” olarak kesilmis tum hayvanlari da icine alacak bicimde genisletilmesi konusunda anlasiyorlar. Fakat, ineklerin buyuk cogunlugu henuz iki yasina gelmeden kesildiginden, bu hayvanlar da Temmuz 2001 de baslayacak testlerin kapsami disinda kalacak. Bakanlar, hayvan yemegi kullaniminin tumden yasaklanmasi ve de tum hayvanlarin test edilmesi konusunda anlasmayi basaramiyorlar.

* 22 Kasim 2000: Ispanya, ilk BSE vakasini acikliyor. Ingiltere disindaki, BSE li ineklerin toplam sayisi 1573 e ulasiyor.

* 24 Kasim 2000: Her seyden sonra, Almanya da BSE-muaf bir yer degil. Schleswig-Holstein daki bir ciftlikte bir inekte BSE goruluyor. Bu inek 1996 da bu eyalette dogmus ve burada yetistirilmis. Ciftlik sahiplerine gore, hayvan artiklari iceren hayvan yemegi hic kullanilmamis. Bu inekten elde edilen etin hic bir tuketiciye ulasmadigi soyleniyor.

* 25 Kasim 2000: Almanya, Ingiltere ve Kuzey Irlanda da 1980 ile 1996 yillari arasinda 6 aydan fazla yasamis insanlarin kan bagisi yapmalarini yasakliyor.

* 27 Kasim 2000: Ikinci kez yapilan bir BSE testi, Almanya nin, ilk BSE vakasini dogruluyor. Federal ve eyalet yetkililerinden olusan bir komite, hayvan artiklarindan uretilmis yemeklerin kullaniminin yasaklanmasini tavsiye ediyor. Buna ek olarak, hukumet hayvan yemeginin ithal ve ihraci konusunda bir yasak getirilmesini planliyor.

* 28 Kasim 2000: Hayvan artiklari iceren besinlerin hayvanlara verilmesi konusundaki genel yasaklama karari geciktiriliyor. Alman tarim bakani Karl-Heinz Funke acil bir kararname cikartilmasi icin hic bir yasal dayanak bulunmadigini soyluyor. Fakat, hayvan besini sanayicileri ile, hayvan yemegi siparislerinin karsilanmasinin acilen durdurulmasi konusunda anlasmaya variliyor.

* 29 Kasim 2000: Alman parlamentosu, hayvan art?klari iceren hayvan yemeklerinin kullaniminin ve ihracinin yasaklanmasi konusundaki bir oneriyi tartismaya aciyor. Yasaklamayi ihlal edenlere 50 bin DM tutarinda bir ceza verilmesi ongoruluyor. Tarim bakani Funke, hayvan yemeklerinin imhasinin dahi yilda 1 milyar DM a yakin bir meblaga ulasabilecegini soyluyor.

* 30 Kasim 2000: Alman parlamentosundaki (Bundestag) tum partiler, hayvan artiklari iceren hayvan yemeklerinin kullaniminin yasaklanmasina destek verecekleri sinyalini veriyorlar. Avrupa Komisyonu, EU-genelinde, 1 Ocak 2001 den itibaren, ineklere, domuzlara, tavuk ve hindilere, et ve kemik yemegi iceren besinlerin verilmesinin yasaklanmasini oneriyor.

* 1 Aralik 2000: Almanya da, Bundesrat (eyaletleri ulusal bazda temsil eden siyasi organ) hayvan artiklari iceren yemlerin, hayvanlara verilmesini yasaklayan tasariyi onayliyor, bu yasak ertesi gunden (2 Aralik 2000) itibaren yururluge giriyor. Bundesrat, Alman hukumetinden EU yu, Avrupa-capinda Ingiliz etlerinin yasaklanmasi konusunda itici guc olmasinin istenmesi kararina variyor. Bu arada, Almanya da buyukbas hayvan eti satislarinda yuzde 50 civarinda bir azalma goruluyor.|