EFORLU SOLUNUM TESTLERİ Faydaları

Bu sistemlerden birinin yeter­siz çalışması durumunda insan fiziksel etkinliğe dayanamaz ve zorlandığında solunum güçlüğü çeker; yeterli kan ve oksijen alamayan, kalpte ya da kol ve bacaklarda ağrı ortaya çıkar.
Sağlıklı insanların (Örneğin sporcu­ların) ya da dolaşım sistemi hastalığı bulunan kişilerin fiziksel zorlanmaya nasıl tepki gösterdiği iyi bilinmektedir. Yoğun fiziksel etkinlik sırasın­da bile kapasitelerinin üst sınırına ulaş­madıkça solunum güçlüğü duymazlar.
Vücudun fiziksel etkinliğe uyum sağlaması kalp-dolaşım, solunum ve kas sistemlerinin ortak çalışmasının so­nucudur.
EFORLU SOLUNUM TESTLERİ
Sağlıklı insanlar dinlenme sırasında rahatça ve farkına varmadan soluk alıp verirler. Bu kişilerde efor sırasında ortaya çıkan solunum güçlüğü birçok etkene bağlı olabilir. Buna karşılık kronik solunum sistemi hastalığı olanların eforlu (ergometrik) solunum testlerine nasıl ve hangi meka­nizmalarla uyum gösterdikleri tam olarak bilinmemektedir
Basitleştirilecek olursa, bu kişilerde be­yin, eforu algıladığı andan başlayarak solunum ve dolaşım sistemlerine daha fazla çalışması yönünde mesaj gönde­rir, ama bu organlardaki yetersizlik ne­deniyle mesajlar yerine getirilemez. So­lunum sisteminin güç harcama sırasın­da kullanılacak bir yedek kapasitesi vardır. Ama bu yedek kapasite çeşitli nedenlerle azalabilir ya da tam olarak kullanılamaz. Spirometri ve kan gazla­rının incelenmesi gibi basit solunum -testleriyle bazı başka testler, vücudun efora uyumunu azaltan etkeni saptama­ya yetmez. Bu durumda solunum ve do­laşım sisteminin sürekli denetlendiği daha karmaşık ergometrik testler uygu-
Kas işlevlerinin daha iyi anlaşılmış »e çok duyarlı aletlerin geliştirilmiş ol­duğu günümüzde, örneğin güç harca­maya bağlı olarak metabolizma gerek­sinimlerinin artmasıyla solunum ve dolaşım sisteminde ortaya çıkan en küçük değişiklikler bile saptanabilmekte ve efora uyumsuzluğun nedeni daha kolay anlaşılabilmektedir.
UYGULAMA KOŞULLARI
Eforlu (ergometrik) solunum testinin uygulanmasında karmaşık aygıtlar kul­lanılır. Testin öbür testlere göre en önemli üstünlüğü hastanın efora karşı azalmış olan uyumunun kökenindeki temel nedeni doğru saptayabiknesidir.
Test kalp ya da solunum sistemi kö­kenli solunum güçlüğünün hem nitelik, hem de nicelik olarak saptanmasının dı­şında, solunum sistemi hastalığının tipi­nin de belirlenmesine olanak verir.
Guç harcama şurasında solunum güçlüğü çekilmesinin birçok nedeni vardır. Ortamdan hücrelere hava taşın­masını sınırlayan bütün hastalıklar so­lunum güçlüğüne yol açar. Oksijenin akciğere ulaşması ve buradaki gaz alış­verişinin ardından kan aracılığıyla hüc­relere taşınması sürecindeki herhangi bir bozukluk solunum güçlüğünün ne­denini oluşturabilir. Bu bozukluklar şöyle özetlenebilir:
– Akciğerler yetersizdir.
– Akciğer dolaşımı bozulmuştur.
– Kalbin pompalama gücü azalmıştır.
– Büyük (genel) dolaşımda bozukluk vardır.
– Solunum işlevi yeterince denetlene­memekte ve biriken karbon dioksitin vücuttan atılmasında güçlük çekilmek­tedir.
Bütün bu durumlarda uygulanacak testte hastaya yaptırılacak efor nitelik ve nicelik yönünden iyi seçilmelidir. Efor testi vücudun güç harcamaya uyum sağlamak için kullandığı bütün sistemlerin sınanması olîırak kabul edi­lebilir.
Eforlu solunum testlerinin en çok kullanıldığı yerlerden biri de bazı adli tıp olaylarında akciğer hasarının sap­tanmasıdır. Hastaya daha önce spiro­metri ve kan gazlan incelemesi gibi testler uygulanmış ve sonuç normal çık­mış ya da çok ileri bir bozukluk saptan-mışsa eforlu solunum testinin uygulan­ması gereksizdir, çünkü bu iki durum sağlıkla hastalığın iki uç noktasını oluş­turur. Birinci durumda kişinin sağlıklı, ikinci durumda da hasta olduğu açıkça bellidir. Eforlu solunum testi ise İki uç nokta arasındaki hastalara uygulanmalı ve hastalığın ağırlık derecesini ve kişi­nin çalışabilip çalışamayacağım sapta­mak için kullanılmalıdır.
UYGULAMANIN
SAKINCALI OLDUĞU
DURUMLAR
Test bazı durumlarda kesinlikle uygu­lanmamalıdır. Bunların başında gelen kalp hastalıkları şunlardır: – Yeni geçirilmiş akut miyokart enfark­tüsü;
– genellikle enfarktüs öncesinde görülen tipte anjina pektoris;
– akut kalp kası (miyokart) ya da kalp dış zan (perikart) iltihaplan;
– ağır kalp ritmi bozukluktan;
– kulakçık-kanncık arası İleti bozukluk-lan (II. ve IH. derece);
– konjestif kalp yetmezliği (kalbin fazla kanla yüklenmesine ya da yüksek tansi­yona bağlı);
– akciğer dolaşımında (küçük dolaşım) kan basıncı yüksekliği;
– şiddetli kansızlık. Testin ancak belirli koşullar altmda ve gerçekten gerekliyse uygulanabildiği durumlar ise şunlardır:
– aort kapağı darlığı;
– ana koroner atardamar tıkanıklığı;
– orta ya da ağır şiddette kan basıncı yüksekliği;
– hipertrofık kardiyomiyopati (kalp ka­sında aşın kalınlaşmaya bağlı hastalık).
Aynca test yalnızca solunum siste­minin incelenmesine yönelik olsa bile uygulanması sırasında dolaşım sistemin­de bir sorun çıkması olasılığına karşı hasta sürekli elektrokardiyografiyle de denetim altmda tutulmalı, olağandışı bir durumun ortaya çıkmasına karşı hazırlıklı olunmalıdır. Test bütün ku­rallara uygun olarak uygulanırsa bu tür sorunlara ender rastlanır. Testin uygulanmasının sakıncalı olduğu öbür durumlar solunum sistemini ilgilendi­rir. Her türlü akut solunum sistemi hastalığında ve özellikle aşağıdaki du­rumlarda testin uygulanması sakıncalı­dır:
– Yeni geçirilmiş akut akciğer embolisi (akciğer damarlarının pıhtıyla tıkanma­sı);
– pnömotoraks (akciğer zarının iki kat­manı arasına hava girmesi);
– akut akciğer enfeksiyonlan, akciğer ya da akciğer zan iltihaplan. Özellikle am-fizemli, çok önceden akciğer embolisi geçirmiş ya da gaz alışverişinde bir baş­ka ağır bozulduğu olan hastalar test sı­rasında çok dikkatle izlenmelidir. Bu hastalarda teste bağlı olarak çeşitli do­kulara giden oksijen miktan aşın ölçü­de azalabilir.
UYGULAMA BİÇÎMİ
Eforlu solunum testi iki biçimde uygu­lanabilir: Bunlardan birinde hasta yürü­yen bant üzerinde hareket ederek, öbü­ründe de jimnastik bisikletine benzeyen ergometre bisiklet pedalı çevirerek güç harcar.
İki testten hangisinin seçileceğine karar verilirken aşağıdaki noktalar dik­kate alınır:
– Pedal çevirmede harcanan güç daha kolay denetlenebilir.
– Yürüyen bant vücudun çok çeşitli kas­larını çalıştırır.
– Yürüyen bant uygulaması hasta için daha kolaydır.
– Pedal çevirmede vücut ağırlığı testi et­kilemez.
– Yürüyen bant uygulaması biraz daha pahalıdır. Ergometre bisikletle yapılan testte pedal hastanın cinsiyetine, vücut yapısına, klinik durumuna ve yaşma gö­re belirlenen bir hızla ağrrlaştırılır. Ge­nellikle, pedalın ağırlığı ya da bandın hızı dakikada bir artınlır. Toplam test süresi hiçbir zaman 10-12 dakikayı aş-mamalıdır.
KLİNİK UYGULAMALAR
• Kalp yetmezliği – Test sırasında kal­bin yeterli kan alamamasına bağlı ola­rak kalp bölgesinde ağnlann ortaya çık­ması, buna nefes darlığının eklenmesi ve tansiyonun yeterince yükselmemesi kalp yetmezliğinin tipik belirtileri ola­rak değerlendirilebilir.
Kesin tam İçin sağ kalbe kateter yer­leştirilir ve efor sırasında sol karıncıkta ortaya çıkan bozukluğun derecesi daha kesin ve dolaysız bir biçimde saptanır. Bu yöntem örneğin ekokardiyografide sol kanncık işlevinde bir azalmanın saptandığı, ama efor testi sırasında bu bölgenin İşlevsel kapasitesinin değişme­diğinin görüldüğü, dolayısıyla tanıda kanşıklıklann ortaya çıktığı durumlarda da kesin tanı koyulmasını sağlar.
• Solunum sistemi hastalıkları – Efor sırasında nefes darlığının ortaya çıkma­sı ve efora uyum gösterilememesi bütün kronik solunum sistemi hastalıklarında saptanan bulgulardır.
Özellikle hem dolaşım sisteminin, hem de solunum sisteminde yaklaşık aynı ağırlıkta bir bozukluğun bulundu­ğu durumlarda ayırıcı tanı amacıyla bu teste başvurulabilir. Böylece efora uyumsuzluğun asıl nedeninin kalp has­talığına mı, yoksa solunum sistemi has­talığına mı bağlı olduğu anlaşılır. As­tımlı hastalarda ise her zaman sabit bir bulgu saptanamayabilir, çünkü bu has­talıkta bronş daralmasının nedeni kişi­den kişiye değişir ve bazı hastalarda efora bağlı hiçbir daralma görülmezken, bazılannda efor sırasında ya da sonra­sında daralma görülür.