İlaç bebek Umut’un bilinmeyenleri

Farklı bir yöntemle dünyaya geldi. Fransa’nın ‘ilk ilaç bebeği’ Umut bebek “ön yerleştirimli genetik çifte diyagnostik (DPI)” sürecinin ardından tüp bebek yöntemiyle doğdu. Olan bitenin farkında olmasa da ileride ailesi yaptığını anlattığı zaman belki gözleri dolacak, belki de kendi çocuklarına hatta torunlarına üstlendiği misyonu anlatacak… Akdeniz anemisi olan ablası onun sayesinde hayata dönecek ve ölmeyecek…
Fransa’nın tartıştığı bebek Umut bugün 16 günlük.
Akdeniz anemisi hastalığıyla dünyaya gelen çocuklarının tedavi olabilmesi için genetik özelliklerini önceden tespit ettikleri bir bebek dünyaya getirip onun kordon bağından alınan kanla hasta çocuklarını tedavi ettiren çiftin ve dünyanın umudu olan tüp bebeğin bilinmeyenlerini uzmanlar anlatıyor…
Bir umut için doğdu… Dünyaya geliş amacı kendisinden çok büyük. Nakledilen iki embriyodan, hastalıktan muaf ve ebeveynlerinden biriyle uyumlu gruba sahip olan biri, sonuna dek büyütüldü
Çifte diyagnostik süreci, ailenin ilk çocuklarının ağır genetik hastalığından (beta-talasemi) muaf olmasını sağlarken, diğer yandan hasta ebeveynlerinden biriyle uygun donör olabilme imkânı sağlıyor.
Ancak Umut bebek tıp dünyasının gıptayla baktığı bir yöntemle dünyaya gelirken muhafazakâr kesimin de tepkisini çekti. Hatta Paris Başpiskoposu 23. Andre ve Hristiyan Demokrat Parti Lideri Christine Boutin, yaptıkları açıklamada, yeni tıbbi uygulamaya çekinceli olduklarını gizlemedi. Boutin, bir insanın, başka bir insan için araç haline getirilmesinin tehlikeli olabileceğini söyledi.
Ancak yöntem tıp çevresinin görüşüne göre yararlı. Konuyla ilgili olarak İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Buyru, aslında bunun bir tüp bebek işlemi olduğunu belirtiyor. Bilindiği üzere tüp bebek yönteminde anneden yumurtalar dışarı alınıp, babanın spermleri ile döllendikten sonra embriyolar rahim içine yerleştiriliyor. Fakat Umut bebeği dünyaya getiren yöntem biraz daha farklı.
İlaç bebek nasıl oluyor?
Prof. Dr. Buyru, “Pre-implantasyon Genetik Tanı denilen yöntem bu. Yani embriyolar yerleştirilmeden önce genetik yapısının araştırılıp uygun olan embriyonun yerleştirilmesi söz konusu” derken şöyle devam ediyor:
“Anemi, talasemi, ya da kistik fibroz gibi bazı akciğer hastalıklarının embriyodan tanısı mümkün. Bunları genetik olarak taşımayan embriyoları seçip anne rahmine sağlıklı embriyo yerleştirilebiliyor”
Doğacak çocuğa riski yok
Prof. Dr. Buyru şöyle konuşuyor:
“Buradaki işlemde biraz daha fark var. Anne, baba ya da kardeş hasta ise ona kök hücre, kemik iliği nakletmek için ona uygun olan embriyoyu nakletmek gerekir. Kim hastaysa onun (örneğin anne hastaysa annenin doku grubuna uygun) olan embriyoyu seçip onu yerleştiriyorsunuz. Bu doğacak olan çocuğun sağlıklı olmasını sağlayan bir süreç. Aynı zamanda da doğacak olan bebekten büyüdükten bir süre sonra kemik iliği ve kordon kanından alınacak kök hücreyi tedavide kullanmak mümkün oluyor. Bebeğe yük getiren bir yöntem değil. Öncesinde yapılan bir takım işlemler var. Yerleştirilmeden yapılan bir takım işlemler var. Bu doğacak çocuk açısından bir risk oluşturmuyor. Onun da sağlıklı olmasını sağlıyor.”
“Böyle bir imkân varken neden kullanılmasın?”

Birçok kimsenin yakını için yakını olmasa bile risk oluşturmayacaksa başka biri için kemik iliğini hatta organını verdiğini ifade eden Prof. Dr. Buyru, “Bu yöntemle doğan bebek, bunu rahatlıkla yapabiliyor ve onun sağlığını olumsuz etkilemiyor. Böyle bir imkân varken bunu kullanmak gerekir diye düşünüyorum. Etik açıdan tartışılabilir ama olumlu bir yönü olduğunu düşünüyorum.”
Yöntem nerelerde kullanılıyor?
– 36 yaş ve üzeri yaştaki anne adaylarına
– İki veya daha çok tüp bebek uygulanmasına rağmen gebelik elde edilememiş çiftlere
– Tekrarlayan erken gebelik kayıpları (düşükleri) olan çiftlere (translokasyon taşıyıcılığı dışı sebepli)
– Dengeli translokasyon taşıyıcısı çiftlere
– Ailevi Akdeniz anemisi, Orak Hücre Anemisi, Kistik fibrozis, SMA gibi tanısı mümkün olan bazı tek gen hastalıkları yönünden risk taşıyan eşlere
– Aile bireyleri ile HLA uyumlu embriyonun seçilmesi
– Önceki gebeliklerinden genetik hastalıklı bir çocuk sahibi olan çiftlere
– Anöploidili (kromozom bozukluğu bulunan) gebelik öyküsü olan annelere
– Gonadal mozaism (İki yada daha çok aynı anormalliğe sahip doğum ürününe rağmen eşlerin genetik test sonuçlarının normal olması) olgularına
– TESE olguları (şiddetli erkek infertilitesi ile birlikte olan olgular)
– Poor responder’lar (hiperstimulasyon protokolüne yetersiz cevap veren olgular)
– X kromozomuna bağlı geçiş gösteren hastalıklar açısından eğer söz konusu hastalığın direkt genetik tanısı yapılamıyorsa embriyonel seks tayini.
Aşamalar
– Üreme sağlığı uzmanı, genetik danışman ve ilgili hastalığın doktoru tarafından hastanın PGD için uygun olup olmadığı değerlendiriliyor. Hasta veya taşıyıcı bireylerden alınan kanda genetik bozukluğu teyid ediliyor.
– Kişi tüp bebek işlemine hazırlanıyor
– Anneden alınan yumurta babadan alınan sperm ile laboratuvar şartlarında dölleniyor
– Embriyologlar tarafından biyopsi yapılarak, döllenen yumurtadan 1-2 adet blastomer hücresi çıkarılıyor.
– Biyopsi ile alınan hücrelerin, moleküler genetik tanı laboratuvarında genetik kodlan çözülüyor. Ve aranılan hastalık açısından tanılar konuluyor.
– Aranılan hastalığı taşımayan embriyolar ana rahmine aktarılıyor.
Bir önceki Sezaryenin emzirmeye etkisi yok başlıklı konumuzda emzirmeyi kesmek, sezaryen ve sezaryen doğum hakkında bilgiler sunulmuştu.