Müzik ruhun gıdası mı?

TARİHTE MÜZİKLE TEDAVİOrta Asya Türk Müziğinde tedavide kullanılan beş sesli (pentatonik) bir sistem olduğunu ve bu beş sesliliğin halen Avrupa’da birçok yerde tedavi için kullanıldığını söyleyen REMM Nöropsikiyatri Merkezi’nin kurucusu ve yöneticisi Uzm. Dr. Mehmet Yavuz, “İslam tarihinde özellikle tasavvuf ekolü mensupları (sufiler) müzikle uğraşmış ve müziğin insanın ruhsal hastalıklardan kurtulması yönünde etkilerine değinerek uygulamalarda bulunmuşlar” dedi.Özellikle Farabinin, musikinin diğer bilimlerle de ilişkisini araştırdığını ve çeşitli makamların insan ruhuna etkilerini açıkladığını belirten Uzm. Orta Asya müziğinde, İslam medeniyetinde, Selçuklu ve Osmanlı zamanlarındaki uygulamaların günümüz müzikle tedavisinin önemli mihenk taşlarından olduğu ise aşikardır.

Kişinin sosyal, psikolojik, fiziksel ve zihinsel ihtiyaçlarını karşılamada müziği ve müzik aktivitelerini kullanan bir tedavi şekli olan “Müzikle Tedavi” günümüzde başta ABD olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde uygulanıyor.

Oğuz YETER-İlknur SARGUT Müzikle tedavi yöntemine Antik dönemde, Romalılarda, Çin’de, Mısır’da, İbrani kaynaklarında sıkça rastlanmış
Dr. Mehmet Yavuz, Selçuklu ve Osmanlılarda da araştırmalardan öte uygulamalarda bulunulduğunu ve müzikle tedavi hastaneleri açıldığını söyledi. Nurettin hastanesi, Amasya Darüşşifası, Kayseri Gevser Nesibe Tıp Medresesi, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası,Süleymaniye Tıp Medresesi ve Şifahanesi, Fatih Darüşşifası Edirne II. Beyazıd Darüşşifası, Enderun Hastanesi ve Edirne şifahanesi bunlardan birkaçı.Kam ve Baksı adı verilen Orta Asya hekimleri, müzik ve dansı hasta tedavisi için kullanmışlar. Kazakistan, Kırgızistan, Altay, Moğolistan ve Sibirya bölgelerinde halen devam eden bu dans terapisi, kol, omuz ve baş hareketleriyle faaliyete geçen ruhi enerjinin bütün vücudu sarması ile elde edilen trans hali sonucu, hasta kişi için gerekli tedavi bilgisine ulaşmayı amaçlamakta. Bu hekimler yöreye özgü çeşitli müzik aletleri ile hastaları transa sokarak tedavi uygulamakta.NEY’İN ETKİSİKlasik müziğin, özellikle Mozart’ın eserlerinin tedavilerde yaygın bir şekilde kullanıldığını söyleyen Uzm. Dr. Mehmet Yavuz, Ney’in de bu tedavideki etkisini şöyle anlattı:”Bizim düşüncemize göre tasavvuf musikisi ve “ney” en az klasik müzik kadar hastalıkların tedavisinde etkilidir. Ney’in insan ruhuna verdiği faydayı ilk keşfeden Hazreti Mevlana’dır. Mevlana semazenlerin, ney müziğinin insanı cezbeden tılsımlı nameleri eşliğinde dönmeleri ile ruhlarını arındırdıklarını ve sağlıklı beden ve ruh haline kavuştuklarını düşünmektedir.”TEDAVİDE KULLANILAN MAKAMLARSu sesinden esinlenerek, geliştirilen Pentatonik müzik, tedavi seanslarında genel olarak kullanılan bir müzik tonu. Yavuz, İngiltere’de, Londra Nordoff Robbins müzikterapi enstitüsünde uygulanan tedavi sisteminde Pentatonik müziğin, kişilerde kendine güven ve kararlılık oluşturduğu bulgusu ile otistik çocukların tedavisi ve eğitiminde yararlı olduğu söyledi. Büyük Türk Bilgini Farabi(870–950) ise, makamların ruha etkisini şöyle sınıflandırmış: Rast makamı: İnsana sefa(neşe, huzur) verir. Seher zamanlarında etkilidir. Uşak makamı: insana mutluluk ve keyif verir. Gün batarken etkilidir. Saba makamı: insana cesaret ve azim verir. Sabahtan öğleye kadar etkilidir. Hicaz makamı: insana tevazu ve alçak gönüllülük verir. Öğle ile ikindi vakitleri arasında etkilidir. Nihavend makamı: insana sakinlik ve huzur verir. Bu yüzden akıl hastalıklarının tedavisinde önem kazanmıştır. Öğleden sonra etkilidir. Suuri’ye göre de meclis adamlarına olan etkileri de farklı farklıdır: Ulema(Alimler), meclisine, rast ve tevabii makamları, Ümera(İdareciler) meclisine, İsfahan ve tevabii makamları, Dervişler meclisine, hicaz ve tevabii makamları, Sufiler meclisine ise rehavi ve tevabii makamları etkili. Evliya Çelebi seyahatnamesinde müzikle terapiden şöyle bahseder:”Merhum ve mağfur Bayezid Veli, Vakıfnamesinde hastalara deva, dertlilere şifa, divanelerin ruhuna gıda ve def’i sevda olmak üzere on adet hanende ve sazende gulam tahsis etmiştir ki, üçü hanende biri neyzen, biri kemani, biri musikari, biri santuri, biri udi olup, haftada üç kere gelerek hastalara ve delilere musiki faslı verirler.”GÜNÜMÜZDE MÜZİKLE TERAPİGünümüzde uygulanan teknikte eskiden kalma esaslara sadık kalındığını söyleyen Yavuz, uygulamayı şöyle anlattı:”Hasta istirahat pozisyonunu alır, bir seans süresince geniş ve rahatlatıcı bir ritim ve su sesi eşliğinde, Ney, Rebab, Çeng, Ud, Dombra ve Rübab ile emprovize (ritimli taksim) yapılır ve uygun makamlar üzerinde çalışılır.”Bu şekilde gerçekleşen tedavi sırasında, otizmden ve psikolojik çocuk hastalıklarından Geriatri‘ye kadar çeşitli psikolojik ve organik temelli hastalıklarda olumlu değişmeler ve iyileşmeler gözlendiğini söyleyen Yavuz, “Bu konuda Dr. L. Gutjahr ve Prof. V. Mechleid tarafından yapılan EEG ölçümleri sonrasında en az 1000 yıllık bu geleneğin bugünün laboratuvarında doğrulandı” dedi.TÜRK MUSİKİSİ MAKAMLARIViyana’da Meidling Rehabilitasyon Merkezi’nde komada bulunan hastalara Türk musikisi makamları dinletilerek terapi uygulamaları yapılmakta diyen Yavuz, bu tedavide beyinde delta ve teta dalgalarının değiştiği tespit edildiğini ve bir çok hastanın müzik terapi seansları ile komadan çıktıklarının gözlendiğini söyledi.Müzik ayrıca çocukların kendini ifade etme yeteneklerini de geliştiriyor ve estetik, yaratıcı ve yapıcı düşünme kapasitelerini artırıyor. Okul çağındaki çocukların daha hızlı okumaları; yazma, anlama ve düşünmede öğrenme güçlüğü çeken çocukların eğitimleri; stresin ve sıkıntının azaltılması yine müzikle başarılabilir diyen Yavuz müziğin, bilişsel düşünme kabiliyetini arttırdığını bilişsel düşünme ile müzik arasında güçlü bir ilişki olduğundan müzikle uğraşanlarda ya da sık müzik dinleyenlerde beyin aktivitesi arttığını söyledi. MÜZİĞİN ETKİLERİ ÜZERİNE YAPILAN ARAŞTIRMALARMüziğin insanlar üzerindeki etkileri üzerine birçok çalışma yapılmış bunlardan Almanya’da Friedrich Schiller Üniversitesinde yürütülmüş araştırmalar sonucunda ise profesyonel ya da amatör olarak müzikle uğraşan insanların beyinlerinin daha büyük olduğu belirlenmiş. Bulgar psikiyatr ve eğitimci olan Lozanov ise yaptığı araştırmalarda kolay ve kalıcı öğrenmenin beyin alfa dalgası ortamındayken gerçekleştiğini belirlemiş. Lozanov’un test ettiği belli ritimdeki bazı klasik müzik parçalarının beyin dalgalarını 8 Hz. İle 12 Hz. Aralığına düşürerek beynin alfa dalgaları yaymaya başlamasını sağladığını gözlemlemiş. Müzik de tıpkı matematik ya da satranç gibi yüksek beyin fonksiyonları gerektirir diyen Yavuz, Müzik derslerinin sinirleri eğiterek beynin korteksindeki algısal gelişmeyi sağladığını söylüyor. MÜZİK HOŞGÖRÜ TOPLUMU YARATIYORYavuz, “Müzikle uğraşanların ve müzisyenlerin toplumsal suçlara çok daha az karıştıklarını ve müziğin kişiler arası sevgi, saygı ve hoşgörü yetilerini geliştirerek, yasalara karşı gelmeyi ve suç işlemeyi azaltıcı bir etki yaptığını düşünüyorum” dedi.